Historiek van de Ommegang

Het epos van de colonnes van de Ommegang
bevolen door Kolonel SBH Frédéric Vandewalle (1912 - 1994)

Na vier jaar onafhankelijkheid, gekenmerkt door een woelige politieke situatie, wordt de Congolese Democratische Republiek ( RDC ) verstoord door een opstand begonnen in de Kwilu en daarna uitgebreid in de Kivu. De onlusten verspreiden zich nog verder en weldra bezetten de rebellen, die zich " Simba " noemen, de helft van het nationaal grondgebied. Begin augustus maken ze van Stanleystad de hoofdstad van een Volksrepubliek.

Om aan deze anarchie een einde te maken besluit Paul-Henri Spaak, Minister van Buitenlandse Zaken, met het akkoord van de Kongolese autoriteiten, om bovenop de reeds aanwezige militaire technische bijstand, de Luchtmacht te versterken met Belgische bemanningen en de gouvernementele Strijdkrachten te ondersteunen met zogenaamde “ logistieke ” ploegen. Minister Paul-Henri Spaak stelt ook Kolonel SBH Fréderic Vandewalle ter beschikking van de Congolese Eerste minister Moïse Tshombe. Deze belast kolonel Vandewalle met de oprichting van een Brigade, die als opdracht krijgt het grondgebied te heroveren dat in handen is gevallen van de rebellen.

In deze onmetelijke opstandige zone en door de geïmproviseerde reactie van de autoriteiten van Leopoldstad, die vliegtuigen inzetten niet alleen bestuurd door de reguliere bemanningen maar ook door huurlingen, worden duizenden Westerse - en Aziatische vreemdelingen weldra virtuele gijzelaars. De Congolese elite wordt het slachtoffer van systematische en afgrijselijke slachtingen.

De 5de Gemechaniseerde Brigade wordt met grote moeilijkheden gevormd op de vroegere Belgische basis van Kamina en is startklaar op 1 november 1964. Opgedeeld in mobiele colonnes telt de Brigade zesenzestig officieren en onderofficieren gerekruteerd bij de Belgische Landmacht, driehonderdvijftig huurlingen, eenheden met een meerderheid van Katangezen teruggekeerd uit Angola en Rhodesië alsook eenheden van het ANC – het Nationaal Kongolees Leger. Ze kan rekenen op directe luchtsteun van enkele jachtbommenwerpers en helikopters. Ze is uitgerust met bewapening, voertuigen en uitrusting van de meest uiteenlopende afkomst, zodat kolonel Vandewalle doet opmerken : " Ik heb hier de indruk het bevel te voeren over de Ommegang " ( zinspelend op de middeleeuwse folkloristische stoet van Brussel ). Deze benaming wordt op staande voet overgenomen zodat er sindsdien gesproken wordt van de colonnes van de Ommegang.

De voornaamste colonne vervoegt, per spoor, langs de lucht of langs de weg, het centrum van Kongolo, vertrekpunt van het offensief naar het 850 Km verder gelegen Stanleystad. Het eerste gedeelte van de 5de Brigade, bevolen door luitenant-kolonel Liégeois en " Lima 1 " genoemd, zet zich in beweging richting Kindu op 1 november 1964. Onmiddellijk krijgt men de bevestiging dat de kolonialen alsook talrijke Congolezen worden vermoord door de rebellen op afschuwelijke wijze. De commandant van " Lima 1 " legt dan ook een hoog ritme op aan zijn colonne die zelfs bij nacht vordert. Alzo worden meerdere hinderlagen ontdekt en zijn de rebellen niet bij machte om zich te hergroeperen op andere stellingen. De colonne bereikt Kindu op 5 november. " Lima 1 " zal meer dan driehonderd gijzelaars gered hebben tussen Kongolo tot Kindu.

Een luchtbrug, georganiseerd met Belgische bemanningen van de FATAC en Amerikanen van de USAF, brengt versterkingen van troepen, voertuigen en munitie naar Kindu. " Lima 1 " wordt alzo versterkt met " Lima 2 " bevolen door luitenant-kolonel Lamouline.

Op 19 november zet de volledige Ommegang zich terug in beweging richting Stanleystad. Na meerdere gevechten met de rebellen, verscheidene rivieroverschrijdingen en allerlei verwikkelingen, bereiken deze elementen op 22 november Lubutu op zo'n tweehonderd kilometer van Stanleystad.

Op hetzelfde ogenblik worden door andere colonnes nieuwe gewesten heroverd op de rebellen. De colonne, gekend als " Ops Noord ", vertrokken uit Gemena, zal eind september Lisala bereiken. Zij bezet Bumba op 16 oktober en bereikt op 9 december Paulis, na de evacuatie van een duizendtal buitenlanders te hebben verwezenlijkt.

De colonne “ Tshuapa ” neemt Boende in op 24 oktober, Ikela valt op 6 november. De colonne " Ops Kivu " vordert ondertussen van Bukavu naar het noorden en zal Bunia bereiken in december.

Deze verschillende colonnes komen onder bevel van de 5de Gemechaniseerde Brigade op 9 november 1964. Als we over de Ommegang spreken, bedoelen we dan ook al de colonnes die in operatie waren tussen 1 juni 1964 en 1 juni 1965 op het grondgebied van de RDC. De 5de Gemechaniseerde Brigade, die tot tien duizend man zal tellen, is eind 1964 de belangrijkste strijdmacht in Kongo.

Begin november voelt de regering van de Volksrepubliek zich meer en meer bedreigd en, ten einde raad, geeft het bevel om alle Belgen en Amerikanen aan te houden. Door deze situatie overwegen, op 9 november, de Belgische - en de Amerikaanse regering, met het akkoord van de regering van Leopoldstad, om een luchtlandingsoperatie uit te voeren op Stanleystad. De uiteindelijke beslissing voor de operatie valt op 14 november.

Bij de 5de Brigade worden de orders om Stanleystad in te nemen gegeven op 23 november te Lubutu. Het plan is eenvoudig :

• " Lima 1 " moet het stadscentrum innemen en de luchthaven vervoegen. Het moet zo vlug mogelijk zijn gepantserd peloton naar de brug op de rivier Tshopo sturen om de toegang naar de stad te blokkeren vanuit het noorden. Het 5de Commando moet de haveninstallatie bezetten en middelen zoeken voor de overschrijding.
• " Lima 2 " heeft de opdracht om het kamp Ketele, het politiekamp en het kamp Leopold te veroveren om alzo de toegangen vanuit het oosten naar de Europese stad af te grendelen.
• De compagnie Militaire Politie wordt belast met de bewaking van de banken.
• Van zodra de junctie met de parachutisten gerealiseerd is, zal het commando van de 5de Brigade de luchthaven vervoegen om de coördinatie met het commando van de luchtlandingsoperatie te verzekeren.

Om het verrassingseffect te bewaren en te vermijden dat de Simba zich op de gijzelaars wreken, wordt besloten om geen gewapende luchtverkenningen uit te voeren op de mogelijke vijandelijke weerstanden.

Op 23 november om 1730 Hr zet de indrukwekkende stoet van de Ommegang zich in beweging. Gedurende de vordering bij nacht vinden meerdere schermutselingen plaats waarbij verscheidene doden en gewonden vallen in de rangen van de Ommegang.

Op 24 november om 0600 Hr springen de Belgische Paracommando's van de operatie " Rode Draak " op Stanleystad, vervoerd met Amerikaanse C-130. De junctie tussen de Ommegang en de luchtlandingsoperatie gebeurt ter hoogte van het kamp Ketele om 1000 Hr. Bij de coördinatie tussen beide commando's worden de respectievelijke verantwoordelijkheidszones vastgelegd.

De bevrijding van de gijzelaars wordt georganiseerd, tot op 45 Km van Stanleystad, door elementen van de Ommegang gesteund door de gepantserde pelotons. Meer dan tweehonderd gijzelaars worden alzo gered buiten deze van het hotel Victoria bevrijd door de parachutisten

Op 26 november vindt de luchtlandingsoperatie " Zwarte Draak " plaats op Paulis. Maar de internationale druk speelt en verplicht de Belgische Paracommando's om Kongo te verlaten op 28 november.

Ondertussen bezetten de rebellen nog altijd de linkeroever van de Congo-stroom en op 27 november wordt een stormoverschrijding uitgevoerd door een detachement van " Lima 2 ". Zij ontdekken tientallen vermoorde gijzelaars die allen vreselijk verminkt zijn. Andere gegijzelden worden gered en naar de rechteroever gebracht. In de loop van de avond herbeginnen de storingsvuren vanaf de linkeroever en nemen de volgende dagen nog in hevigheid toe.

De balans is meer dan positief omdat de operaties geleid hebben, alleen maar voor Stan en Paulis, tot de bevrijding van 2.375 gegijzelde " expatriés " en van duizenden Congolezen.

Na het vertrek van de Paracommando's worden de rebellen terug vrijpostiger. De stellingen van de 5de Brigade aan de rand van de Europese stad worden permanent beschoten vanuit de wijken die nog steeds in handen zijn van de rebellen.

Door deze voortdurende druk beslist de 5de Brigade om achtereenvolgens de wijken " Belge 1 ", " Mangobo " en " Bruxelles " te zuiveren en nadien een bruggenhoofd te vormen op de linkeroever en er te blijven. Op 3 december hervatten de operaties in Stanleystad op de rechteroever en worden de wijken gezuiverd van rebellen en nadien bezet door een Katangees bataljon. Op 5 december wordt een nieuwe overschrijding van de stroom gerealiseerd door het 5de Commando, dat zich meester maakt van het kamp " Prins Karel " en de wijk " Belge II ".

De Ommegang zet zijn taak voort want er blijven honderden gijzelaars in handen van de rebellen in het noordoosten. Paulis, dat terug in handen van de rebellen was gevallen na het vertrek van de Paracommando's, wordt terug ingenomen op 9 december ten koste van het verlies van twee Compagnons. De operaties gaan verder in 1965 en worden beëindigd met het afgrendelen van de oost en noordoost grenzen van Kongo.

Op die manier komt de VZW "De Compagnons van de Ommegang" tot stand. Zeer snel wordt de vereniging opengesteld voor diegenen die deelnamen aan alle gewapende humanitaire operaties in Centraal Afrika sinds 1960 en nadien ook voor de deelnemers aan de andere humanitaire opdrachten en operaties uitgevoerd in nationaal of internationaal verband. Begin 2006 heeft in deze geest van opening de Algemene vergadering beslist om de wettelijke benaming van de vereniging te veranderen in "Belgische Vereniging van Veteranen en Compagnons van de Ommegang (VZW.)".

"De Compagnons van de Ommegang" blijft de afgekorte benaming van de VZW. Dit drukt onze plicht van erkenning uit tegenover de stichtende leden en Veteranen van de Operaties OMMEGANG, RODE DRAAK & ZWARTE DRAAK.